Heel de wereld is in de ban van het coronavirus. Bedrijven ondervinden hinder door minder werk, een groot deel van Nederland werkt thuis, onderwijsinstellingen sluiten grotendeels, evenementen worden afgezegd en in de horeca en op straat is het stil. Het virus heeft ook tot gevolg dat contracten niet meer kunnen worden nagekomen: leveringen of diensten kunnen bijvoorbeeld niet meer tijdig of helemaal niet meer worden verricht, wat erg vervelend kan zijn en ook grote problemen tot gevolg kan hebben. Bent u (of uw contractspartij) aansprakelijk als u het contract door het coronavirus niet nakomt, of is er een beroep op overmacht mogelijk?

Contract is leidend

Indien u afspraken met een andere partij bent aangegaan, zijn deze afspraken waarschijnlijk schriftelijk vastgelegd, bijvoorbeeld per e-mail of in een uitgebreid(er) contract. Om te bepalen hoe u met de niet-nakoming van de afspraken door het coronavirus om dient te gaan, is het belangrijk om daar eerst de gemaakte schriftelijke afspraken op na te slaan: is er iets afgesproken over overmachtssituaties? Zo ja, dan moet beoordeeld worden of het coronavirus onder de omschrijving van die bepaling valt of kan vallen. Voorbeelden van overmachtsgevallen die ik in contracten regelmatig voorbij zie komen zijn natuurrampen, stakingen, overheidsmaatregelen, of meer in algemene zin ‘dringende invloeden van buitenaf’. Ook een epidemie zou genoemd kunnen zijn.

Indien in het contract zelf geen bepaling voor overmacht is opgenomen, is het vervolgens de vraag of er algemene voorwaarden van toepassing zijn op het contract. Is dat het geval en bevatten deze voorwaarden alsnog een bepaling over overmacht, dan is die bepaling van toepassing op het contract. Ook hierbij is het weer de vraag of het virus en de gevolgen daarvan onder de bepaling geschaard kunnen worden en of er dus gesproken kan worden van overmacht in de zin van het contract. Het komt daarbij echt aan op uitleg van de contractuele bepaling.

Gevolgen geslaagd beroep op contractuele overmachtsbepaling

In de contractuele overmachtsbepaling zal over het algemeen ook staan wat de gevolgen zijn bij een succesvol beroep op overmacht. Let op: als er sprake is van overmacht, betekent dat niet per definitie dat u of uw contractspartij niets meer hoeft te doen. Zo kan er geregeld zijn dat partijen met elkaar in overleg moeten treden over de gevolgen van de overmacht of wordt er een gelegenheid gegeven om alsnog binnen een bepaalde termijn aan de contractuele afspraak te voldoen, voor zover dat uiteraard mogelijk is.  

De wet is van toepassing indien afspraken over overmacht ontbreken

Op het moment dat er niets in het contract geregeld is, is relevant wat er in de wet staat. Onze Nederlandse wet regelt dat een tekortkoming niet aan de schuldenaar kan worden toegerekend, indien deze niet is te wijten aan zijn schuld, noch krachtens de wet, de rechtshandeling of de verkeersopvattingen voor rekening van die schuldenaar komt. Er is dan sprake van overmacht.

Over het algemeen worden voorzienbare omstandigheden en omstandigheden die de situatie van de schuldenaar persoonlijk betreffen (o.a. financiële situatie, onbekwaamheid) niet onder overmacht verstaan. Of het coronavirus als overmachtssituatie kan worden gezien, hangt af van de specifieke omstandigheden van het geval. Als de nakoming van het contract voor uw contractspartij of uzelf op geen enkele manier meer mogelijk is, dan kan er zeer waarschijnlijk een beroep gedaan worden op de wettelijke overmachtsbepaling. Is de nakoming van het contract lastiger geworden, maar kan het nog wel, eventueel door extra kosten te maken, gebruik te maken van hulp van derden of andere alternatieven te onderzoeken? Op grond van de wet zal er dan niet zomaar sprake zijn van overmacht: het contract zal dan alsnog nagekomen moeten worden of de schade zal moeten worden vergoed door de schuldenaar.

Let op

Doet u zaken met een buitenlandse partij? Mogelijk is dan het recht van een ander land van toepassing is verklaard op de overeenkomst. Er kan dan dus ook een andere wettelijke overmachtsbepaling van toepassing zijn.

Gevolgen geslaagd beroep op wettelijke overmachtsbepaling

Indien de contractspartij die in gebreke is een succesvol beroep op de wettelijke overmachtsbepaling kan doen, dan hoeft deze partij als schuldenaar direct zijn gedeelte van het contract niet meer na te komen. Ook is er in dat geval geen schadevergoeding verschuldigd.