Uitfaseren pensioen in eigen beheer: cijfers over 2017

In 2017 hebben in totaal 70.289 directeuren-grootaandeelhouders (dga’s) gebruikgemaakt van de fiscale faciliteiten die samenhingen met het uitfaseren van het pensioen in eigen beheer. 27.497 dga’s hebben gekozen voor omzetting in een oudedagsverplichting (ODV) en 42.792 dga’s voor afkoop.

Testament?

De 27.497 dga’s die hebben gekozen voor omzetting in een ODV kunnen een gegronde reden hebben om na te gaan of hun testament nog in alle opzichten aan hun wensen voldoet, dan wel om te overwegen een testament te laten opstellen als zij er nog geen hebben. Wettelijke voorwaarde voor de ODV is namelijk dat als de dga zou komen te overlijden nadat de ODV is ingegaan, de resterende termijnen moeten toekomen aan de erfgenamen voor zover dit natuurlijke personen zijn. Wordt hieraan voldaan, dan zijn de resterende termijnen bij de erven (net als voorheen bij de dga zelf) belast als loon uit vroegere dienstbetrekking. De waarde van de ODV ten tijde van het overlijden is vrijgesteld van erfbelasting. Wel kan de waarde van de ODV ten tijde van het overlijden de vrijstelling voor de erfbelasting van de partner beïnvloeden (dit heet imputatie). In principe komt de aanspraak de erfgenamen toe naar rato van hun erfdeel. Een afwijkende (contractuele) verdeling door de erfgenamen onderling is niet toegestaan. De dga zal dus in de regel zelf, bij leven, iets moeten regelen als hij wil dat de resterende uitkeringen naar zijn partner gaan.

Voorbeeld

Een dga met een ODV met uitkeringen van omstreeks € 50.000 laat een partner en vier minderjarige kinderen na. Het is gewenst dat de partner de resterende uitkeringen zal ontvangen om in het levensonderhoud van het gezin te kunnen voorzien.

Wettelijke verdeling en andere situaties waarin de partner (mede-)erfgenaam is
Is er geen testament, dan gaat dit nog goed omdat de wettelijke verdeling van toepassing is. Dit houdt in dat de langstlevende partner en de kinderen naar rato erfgenaam zijn. De goederen van de nalatenschap (waaronder de ODV) worden van rechtswege aan de langstlevende partner toegedeeld. De partner wordt daardoor overbedeeld. De kinderen krijgen vanwege hun onderbedeling een (in beginsel) niet-opeisbare vordering op de langstlevende partner. Een rechtsfiguur die lijkt op de wettelijke verdeling is de ouderlijke boedelverdeling (testamenten van voor 1 januari 2003). Ook dan krijgen de kinderen slechts een vordering. De ouderlijke boedelverdeling gaat goed, ook als deze voorwaardelijk en/of partieel is en de partner de ODV aan zichzelf toebedeelt. Bij een quasi wettelijke verdeling kan de partner de wettelijke verdeling ongedaan maken en op grond van de testamentaire verdelingsbevoegdheid die dan voor hem ontstaat, de ODV-aanspraak aan zichzelf toedelen.

Legaten
Het gaat mis als de dga een testament heeft waarin uitsluitend de kinderen erfgenaam zijn en de partner niet. De ODV kan niet worden gelegateerd aan personen die geen erfgenaam zijn, op straffe van fiscale sancties. Wordt niet aan de wettelijke voorwaarden voldaan, dan wordt de ODV onzuiver. De gehele waarde van de ODV ten tijde van het overlijden wordt ineens progressief belast. Tevens wordt 20% revisierente geheven. Bovendien is de vrijstelling voor de erfbelasting dan niet van toepassing. De dga zal zijn partner dus ook erfgenaam moeten maken en de ODV aan hem moeten legateren. Een variant hierop is het keuzelegaat. Als de partner kiest voor de ODV op basis van het keuzelegaat, dan treden de sancties niet op. Dit gaat ook goed als de partner de waarde van de ODV-aanspraak moet inbrengen in de nalatenschap. Voor een vruchtgebruik legaat geldt dit ook, mits de partner tevens erfgenaam is.

Resumerend
De resterende termijnen van de ODV moeten worden toebedeeld aan de erven naar rato van hun gerechtigdheid tot de nalatenschap. Een afwijkende verdeling maakt de ODV onzuiver, tenzij in het testament een verdelingsbevoegdheid is opgenomen. In die gevallen moet de ODV wel worden toebedeeld aan iemand die (tevens) erfgenaam is. De vele varianten en combinaties die mogelijk zijn bij nalatenschappen van enige omvang,